— क्यानडाका प्रधानमन्त्री जस्टिन ट्रुडोले क्यानेडियन नागरिक शिख नेता हरदीप सिंह निज्जरको हत्यामा भारतमाथि लगाएको आरोप ‘फाइभ आइज’ ले दिएको सूचनामा आधारित रहेको दाबी गरिएको छ । क्यानडाका लागि अमेरिकी राजदूत डेविड कोहेनले त्यस्तो धारणा सार्वजनिक गरेका हुन् ।
‘फाइभ आइज’ साझेदार देशबीच भएको गोप्य सूचनाको जानकारी आदानप्रदानले नै ट्रुडोलाई भारत सरकारविरुद्ध आरोप लगाउन प्रेरित गरेको उनले बताएका छन् । अमेरिका, ब्रिटेन, अस्ट्रेलिया, क्यानडा र न्युजिल्यान्ड पाँच देशले खुफिया सूचना आदानप्रदान गर्न बनाएको गठबन्धन ‘फाइभ आइज’ का रूपमा चिनिन्छ ।
निज्जरको हत्यामा भारत सरकारको सुरक्षा एजेन्सीको हात रहेको ट्रुडोले सार्वजनिक रूपमा आरोप लगाएका थिए । अमेरिकी राजदूत डेविडले क्यानडाको टेलिभिजन सीटीवीलाई दिएको अन्तर्वार्तामा ‘फाइभ आइज’ बीच आदानप्रदान गरिएको सूचनाले नै निज्जरको हत्यामा भारतीय एजेन्टको सम्भावित सम्बन्ध देखिएको दाबी गरेका छन् । यस मामिलामा अमेरिका र क्यानडाबीच प्रशस्तै संवाद भएको समेत उनले बताएका छन् ।
अमेरिकी कूटनीतिज्ञका तर्फबाट क्यानडाको पक्षमा ठूलो दाबी आए पनि आरोपलाई पुष्टि गर्ने ठोस प्रमाण भने अझैसम्म क्यानडाले दिन सकेको छैन । अमेरिकाले क्यानडाले भारतमाथि लगाएको आरोपको गम्भीरतापूर्वक जाँच हुनुपर्ने र त्यसमा भारतले सहयोग गर्नुपर्ने अभिव्यक्ति दिइसकेको छ । अमेरिकी विदेशमन्त्री एन्टोनी ब्लिंकनले क्यानडाको आरोपलाई अमेरिकाले गम्भीरताका साथ लिएको बताइसकेका छन् ।
भारतसँग अमेरिकासँगको बढ्दो सम्बन्धका बेला अमेरिकाको कस्तो प्रतिक्रिया होला भनेर सोधिएको प्रश्नमा अमेरिकी राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार जेक सुलविनले यस्ता गतिविधि प्रमाणित भए कसैलाई पनि खास छुट दिन नसकिने बताएका थिए । ‘फाइभ आइज’ का अन्य देशले पनि यस मुद्दामा अनुसन्धानको पक्षमा आफ्नो मत सार्वजनिक गरेका छन् ।
क्यानडाका प्रधानमन्त्रीले भारतमाथि लगाएको आरोपपछि दुई देशबीचको सम्बन्ध अहिलेसम्मकै खराब स्थितिमा पुगेको छ । भारतले उक्त आरोपलाई पूर्णतया अस्वीकार गरेको छ ।
१८ जुन २०२३ का दिन क्यानडाको सरीस्थित गुरुद्वारा नजिकै निज्जरको गोली हानेर हत्या गरिएको थियो । भारतले उनलाई ‘खालिस्तान’ देशको माग गर्ने पृथकतावादी नेताका रूपमा मोस्ट वान्टेड सूचीमा राखेको थियो । उक्त घटनाको तीन महिनापछि गत साता संसद्मा बोल्दै प्रधानमन्त्री ट्रुडोले निज्जरको हत्यामा भारतीय सुरक्षा एजेन्सीको संलग्नताको सम्भावना रहेको सार्वजनिक अभिव्यक्ति दिएका थिए । संसद्मा बोलेको दुई दिनपछि पनि आफूले विश्वसनीय आधारहरूमै त्यस्तो भनेको उनले दाबी गरेका छन् ।
ट्रुडोको अभिव्यक्तिपछि क्यानडाले त्यहाँस्थित भारतीय दूतावासमा रहेका एक जना उच्च कूटनीतिज्ञलाई देश निकालाको सूचना दिएको थियो । त्यसको जवाफमा भारतले पनि दिल्लीस्थित क्यानडाको उच्च नियोगबाट एक जना कूटनीतिज्ञलाई देश छाड्न आदेश दिएको थियो ।
दुवै देशले एकअर्को देशमा भ्रमणमा जाँदा वा त्यहाँ रहेका आ–आफ्ना नगरिकलाई सुरक्षित रहन ट्राभल एड्भाइजरी जारी गरेका छन् । भारतले प्रशस्तै सूचना दिँदा पनि ‘खालिस्तान’ समर्थकलाई कारबाही गर्नुको साटो क्यानडा सरकारले संरक्षण गरेको आरोप लगाएको छ । क्यानडामा आफ्नो नियोग र त्यहाँका कर्मचारी असुरक्षित रहेको भन्दै क्यानडामा आफ्नो भिसा सेन्टर नै भारतले बन्द गरेको छ ।
