मुख्य समाचार
पृथ्वीको आठौं महादेश जिल्याण्डिया कसरी बन्यो र डुब्यो ? यस्तो छ रहस्य
पृथ्वीको आठौं महादेश जिल्याण्डिया कसरी बन्यो र डुब्यो ? यस्तो छ रहस्य

सन् १८२० मा एउटा रुसी जहाजका यात्रुहरुले क्षितिजमा अनौठो तरिकाबाट पेन्गुइनले ढाकेको बरफको एक विशाल किनारा देखे । यो फिम्बुल आइस शेल्फको पहिलो दृश्य थियो । अर्थात् त्यहीँबाटै एउटा नयाँ महादेश अन्टार्कटिकाको आधिकारिक खोज सुरु भएको थियो ।

यसले आधुनिक विचारलाई अझै धेरै बलियो बनायो, जसमा भनिएको थियो कि पृथ्वी सातवटा प्रमुख भूभागमा विभक्त छ ।
अंग्रेजीभाषी विश्वका अधिकांश मानचित्रहरुले अन्टार्कटिका पत्ता लाग्नु अगाडि नै त्यसको अस्तित्व स्वीकार गरिसकेका थिए । आज स्कुले विद्यार्थीहरु, खोजकर्ता, नेता तथा आम मानिस समेतले पृथ्वीको भूभागलाई यी सरल इकाइमा गरिएको विभाजनलाई अङ्गीकार गरिसकेका छन्, जस अन्तर्गत पृथ्वीको भूभाग एसिया, युरोप, अफ्रिका, उत्तर अमेरिका, दक्षिण अमेरिका, अष्ट्रेलिया र अन्टार्कटिका गरी सातवटा महादेशमा विभक्त गरिएको छ ।

३७५ वर्षअघि नै आठवटा महादेश भएको भविष्यवाणी

तथापि सन् २०१७ मा यो कथाले एउटा अप्रत्यासित मोड लियो, जसमा भनियो कि सात महाद्वीपवाला मोडेल सदैव एउटा गल्तीको रुपमा रहेको छ । अष्ट्रेलियाको दक्षिण पूर्वमा लामो समयदेखि हराएको भूमिको एउटा टुक्रा जिल्याण्डिया पत्ता लागेसँगै सबैजनालाई आश्चर्यमा पारिदियो ।

जिल्याण्डियालाई पृथ्वीको बिर्सिएको आठौं महादेशको रुपमा मानिन्छ । वैज्ञानिकहरुले धेरै अगाडि देखि ने यो अज्ञात दक्षिणी भूभागको भविष्यवाणी गरेका थिए । तर यो ३७५ वर्षसम्म गायब भयो, किनकि यो करिब पूर्ण रुपमा पानीमुुनि १ देखि २ किलोमिटर तल डुबेको छ । अहिले चाहिं वैज्ञानिकहरुले यसमा रहेको रहस्यको पर्दा उठाउन थालेका छन् ।

वैज्ञानिकले सार्वजनिक गरे जिल्याण्डियाको नक्सा

यहीँ महिना शोधकर्ताहरुको एक अन्तराष्ट्रिय समूहले जिल्याण्डियाको अहिलेसम्मकै सबैभन्दा सटिक नक्सा जारी गरेको छ । यसमा पानीमुनिको क्षेत्रको सबै ५० लाख वर्ग किलोमिटर तथा यसको भूविज्ञानलाई सामेल गरिएको छ । यस प्रक्रियामा वैज्ञानिकहरुले उक्त रहस्यमय महाद्वीप कसरी बन्यो र यो पछिल्लो अढाई करोड वर्षदेखि छालको मुनि किन छिपिरहेको छ भन्ने कुराको समेत रहस्य खोज्ने प्रयास गरेका छन् ।

८ करोड वर्षअघि वर्षअघि भएको थियो जिल्याण्डिको निर्माण

वैज्ञानिकहरुका अनुसार यो आठौं महादेशको निर्माण करिब ८ करोड ३० लाख वर्ष पहिले लेट क्रेटेसियस कालमा भएको थियो । यद्यपि यसको यात्रा १० करोड वर्षअघि नै सुरु भएको थियो जब गोण्डवाना महाद्वीप टुक्रिन सुरु गर्‍यो । त्यसबेला गोण्डवाना महाद्वीपले आजको पृथ्वीको अधिकांश भूभागलाई एक विशाल भागमा समेटेको थियो । गोण्डवाना विघठित भएसँगै पृथ्वीको सबैभन्दा सानो, पातलो तथा सबैभन्दा युवा महाद्वीप आफै नष्ट हुनपुग्यो भने गोण्डवानाको उत्तर पश्चिम र दक्षिण पश्चिममा रहेका क्षेत्र क्रमशः अष्ट्रेलिया र अन्टार्कटिका बने ।

अढाइ करोड वर्षअघि समुद्रमा डुबेको थियो जिल्याण्डिया

वैज्ञानिकहरुका अनुसार जिल्याण्डियाको सम्पूर्ण वा केही भाग केही समयका लागि एउटा टापुको रुपमा अस्तित्वमा रहेको हुनसक्छ । तरपनि करिब २ करोड ५० लाख वर्षअघि यो समुद्रमुनि डुबेर हराएकेा थियो । यसको पहिलो वास्तविक संकेतचाहिं न्युजिल्याण्डको एक विशाल गुप्त भूभागको सानो देखिनेवाला हिस्सा हुनसक्छ । यो पहिलोपटक सन् २०२२ मा सार्वजनिक भएको थियो, जब वैज्ञानिकहरुले सो क्षेत्रको विश्लेषण गर्नका लागि ब्याथिमेट्री अर्थात् पानीको मुनि गहिराइको अध्ययन गरे । त्यसरी फेला परेको भूखण्डलाई जिल्याण्डिया भनियो । जिल्याण्डिया माथिको महासागर यसको आसपासको महासागरको तुलनामा निकै कम गहिराइयुक्त छ । यसबाट के पत्ता लागेको छ भने यो क्षेत्र पृथ्वीका अधिकांश महासागरहरुजस्तै एक सामुद्रिक टेक्टोनिक प्लेटको मुनि नभइ एउटा महाद्वीपीय क्षेत्र नै थियो ।

यद्यपि यस विषयमा सन् २०१७ मै निर्णायक तथ्य आएको थियो । त्यसक्रममा वैज्ञानिकहरुले एकसाथ विभिन्न सबूतहरु पेस गरे जसमा त्यसमा रहेका चट्टानका प्रकार तथा यसको सापेक्षिक मोटाई बारेको डेटा पनि सामेल थियो । सामुद्रिक प्लेटहरु पातलो हुन्छन्, जबकि जिल्याण्डिया निकै मोटो छ । त्यहीँ तथ्यले पनि जिल्याण्डिया एक नयाँ महाद्वीप भएको तर्कलाई बलियो बनाइदियो । यो केवल महाद्वीपीय टुक्रा वा सुक्ष्म महाद्वीप नभइ वास्तविक महादेश नै हो र यसको ९५ प्रतिशत भाग पानीमा डुबेको छ ।

यद्यपि एक नयाँ महादेशको खोज हुँदाको उत्साह र एक दशक भन्दा लामो समयदेखिको गहन शोधका बाबजुत जिल्याण्डियाको प्रारम्भिक गठनका धेरै विवरणहरु अस्पष्ट नै रहे । यो आंशिक रुपमा एउटा रहस्यमय घटनाको परिणामको रुपमा रह्यो जुन गोण्डवानाबाट छुट्टिंदा घटित भएको थियो ।

जिल्याण्डिया किन डुब्यो ?

सन् २०१९ मा वैज्ञानिकहरुको एक अन्तर्राष्ट्रिय समूहले दक्षिण जिल्याण्डियाको भूविज्ञानको नक्सांकन गर्‍यो । उक्त शोधबाट के पत्ता लाग्यो भने केही विन्दुमा जिल्याण्डिया धस्सिएको थियो । अर्थात् टेक्टोनिक प्लेटमा लागेको बलले उसलाई अलग गरेको थियो । यसले नियमित महाद्वीपीय प्लेटहहरुको तुलनामा जिल्याण्डिया महाद्वीप पातलो बन्यो र दरारहरु पैदा भए जुन पछि सामुद्रिक पत्रमा परिणत भए । यस प्रक्रियामा जिल्याण्डिया महादेश विकृत बन्यो जसका कारण यसको इतिहासलाई पुनः संगठित गरी यसको मूल स्वरुपलाई चुनौतीपूर्ण बनाइदियो । यो महाद्वीपको चट्टानलाई शोधकर्ताहरुले विश्लेषण गर्ने क्रममा उक्त टुक्राई दुई चरणमा भएको पत्ता लाग्यो । पहिलो सुरुवात करिब ८९ देखि १०१ मिलियन वर्षअघि भएको यिो । यसबाट एउटा दरार पैदा भयो जसबाट अष्ट्रेलिया र न्युजिल्याण्डको बीचमा तस्मान सागर बन्यो ।

दोस्रो चरण ८ देखि ९ करोड वर्ष पहिले सुरु भयो र यसको परिणामस्वरुप पश्चिमी अन्टार्कटिकाबाट जिल्याण्डिया अलग भयो अनि प्रशान्त महासागरको निर्माण भयो ।

वैज्ञानिकहरुले यसपटक ती चट्टानहरुको अनुसन्धान गरे जो अष्ट्रेलियाको तटबाट टाढा दक्षिण प्रशान्त क्षेत्रको फेयरवे रिजबाट निकालिएका थिए, जुन क्षेत्र जिल्याण्डियाको सबैभन्दा उत्तरी छेउँ हो ।

ती प्राचीन अवशेष, जसमा साढे २ करोड वर्षदेखि एकदिन पनि सुख्खा भएको छैन, त्यसमा आग्नेय चट्टानको मिश्रण भेटियो जुन ज्वालामूखीय प्रक्रियाबाट निर्मित हुन्छ । वैज्ञानिकहरुले ती चट्टानहरुको रसायन विज्ञान तथा रेडियोधर्मी आइसोटोपको गहन रुपमा विश्लेषण गरी चट्टानको उमेर तथा उत्पत्तिको अनुमान गरे । त्यसक्रममा पाइएकोमध्ये सबैभन्दा पूरानो चट्टानचाहिं प्रारम्भिक क्रेटेसियसकाल अर्थात् करिब १३ करोड देखि ११ करोड वर्ष पुरानो टुक्रा थियो । त्यस्तै ९ करोड ५० लाख वर्ष पूरानो लेट क्रेटेसियस कालको बालुवा पत्थरका साथै करिब ४ करोड वर्ष पुरानो इओसिन कालको अपेक्षाकृत नयाँ बेसाल्ट चट्टान पनि त्यहाँ फेला परेको छ ।

एजेन्सीको सहयोगमा

प्रतिक्रिया दिनुहोस्
अन्य समाचारहरु
। अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडन र नवनिर्वाचित राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पबीच ह्वाइटहाउसमा भेटवार्ता भएको छ । बाइडनले ट्रम्पलाई सत्ता हस्तान्तरण गर्नुअघि बुधबार साँझ भेटवार्ता भएको हो । भेटमा बाइडनले हात मिलाएर ट्रम्पलाई बधाइ दिएका थिए । दुवैजना शान्तिपूर्ण सत्ता हस्तान्तरणमा सहमत भएको बीबीसीले जनाएको छ । बाइडनले कुराकानीको क्रममा ट्रम्पलाई कुनै समस्या नहुने गरी सत्ता हस्तान्तरण गर्ने ...
: भारत सेनाका सेनाध्यक्ष उपेन्द्र द्विवेदी नेपाल भ्रमणमा आउने भएका छन्। आगामी मङ्सिर ५ गते पाँच दिने नेपाल भ्रमणमा आउने लागेको रक्षामन्त्रालयले जनाएको छ। सोही अवसरमा सेनाअध्यक्ष द्विवेदीलाई नेपाली सेनाको मानार्थ महारथीको सम्मान प्रदान गरिने भएको छ। राष्ट्रपति एवं नेपाली सेनाका परमाधिपति रामचन्द्र पौडेलले मङ्सिर ६ गते उनलाई नेपाली सेनाको मानार्थ महारथीको सम्मान ...
— चीनको झुहाईस्थित एक रंगशालाबाहिर व्यायाम गरिरहेका मानिसहरूको भीडमा कार जोतिँदा कम्तीमा ३५ जनाको मृत्यु भएको छ । घटनामा ४३ जना घाइते भएका अधिकारीहरुले जनाएका छन् । घाइतेमध्ये अधिकांश वृद्धवृद्धा, किशोर र बालबालिका रहेका चिनियाँ सञ्चारमाध्यमहरूले जनाएका छन् । बीबीसीका अनुसार कार ६२ वर्षीय पुरुष चालक फानले चलाएका थिए । दुर्घटनालगत्तै भाग्न खोजेका चालकलाई स्थानीय ...
। संयुक्त राष्ट्रसंघका लागि अमेरिकी ‘वातावरण दूत’ जोन पोडेस्टाले अमेरिकाको राष्ट्रपतिमा डोनाल्ड ट्रम्प पुनः निर्वाचित हुनु जलवायु परिवर्तनसम्बन्धी कदम चाल्न चाहनेहरूका लागि ‘धेरै निराशाजनक’ भएको टिप्पणी गरेका छन्। जलवायु परिवर्तनका विषयमा अजरबैजानको राजधानी बाकुमा जारी कोप–२९ बैठकको पहिलो दिन आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा उनले यस्तो बताएको बीबीसी हिन्दीले उल्लेख गरेको छ । ‘आउँदा दिनमा हामी एक यस्तो राष्ट्रपतिलाई ...
। अमेरिकाका नवनिर्वाचित राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकारमा माइक वाल्ट्जलाई नियुक्त गर्ने निर्णय गरेका छन् । समाचार एजेन्सी रोयटर्सका अनुसार ट्रम्पले चीनको कट्टर आलोचक वाल्ट्जलाई राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार नियुक्त गर्ने जानकारी आफू निकटकालाई दिएका हुन् । वाल्ट्ज फ्लोरिडाका जनप्रतिनिधि हुन् । उनी सेवानिवृत्त सैनिक अधिकृत हुन् । एसिया प्रशान्त क्षेत्रमा चीनको बढ्दो गतिविधिको उनले खुलेर आलोचना ...