— अमेरिकी डलरको तुलनामा नेपाली मुद्राको विनिमय दर लगातार कमजोर बन्दै गएको छ । डलरको भाउ बढ्दै जाँदा नेपाली मुद्रा कमजोर भएको हो । नेपाल राष्ट्र बैंकले बिहीबारका लागि एक अमेरिकी डलरको विनिमय दर १३३.७५ रुपैयाँ तोकेको छ । जुन यसअघि मंसिर २० को उच्च मूल्यभन्दा पनि तीन पैसाले बढी हो । त्यस्तै, खरिददर १३३.१५ रुपैयाँ पुगेको छ ।
पछिल्लो महिनायता डलरको भाउ निरन्तर उकालो लागिरहेको छ । यसको मुख्य कारण सुधारोन्मुख अमेरिकी अर्थतन्त्र र बढ्दो ब्याजदर हो । अमेरिकी केन्द्रीय बैंकले पछिल्लो एक–दुई वर्षयता निरन्तर ब्याजदर बढाइरहेको छ । गत जुलाईमा अमेरिकामा ब्याजदर २२ वर्षयताकै उच्च थियो । यस्तोमा लगानीकर्ता डलरतर्फ आकर्षित हुने भएकाले माग बढ्न गई डलर बलियो बन्छ भने अरू मुद्रा कमजोर हुन्छन् । मुद्रास्फीति घट्दो क्रममै रहे पनि अपेक्षा भन्दा बढी नै रहेकाले त्यससँग जुध्न पनि फेडले अझै ब्याजदर बढाउने विज्ञहरूको अनुमान छ ।
डलर बलियो वा कमजोर बन्दा नेपाली मुद्रामा प्रत्यक्ष असर भने पर्दैन । तर त्यसको असर भारतीय मुद्रामा पर्ने र भारुको असर नेपाली मुद्रामा पर्ने हो । नेरु र भारुबीच भने स्थिर विनिमय दर छ । यससँगै नेपालको कुल वैदेशिक व्यापारको ठूलो हिस्सा भारतमा निर्भर छ । यसकारण भारुको विनिमय दर घटबढ भएपछि नेरु पनि प्रत्यक्ष प्रभावित हुँदै आएको छ । अहिले पनि त्यही भएको हो ।
बुधबार साँझ ७ बजेसम्म एक अमेरिकी डलरको विनिमय दर भारु ८३.४० पुगेको छ । यसअघि नोभेम्बर २२ मा विनिमय दर हालसम्मकै उच्च ८३.५५ भारु थियो । राष्ट्र बैंकका अनुसार गत असोज मसान्तमा डलरसँग नेपाली रुपैयाँ १.३४ प्रतिशतले अवमूल्यन भएको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा रुपैयाँ ३.०१ प्रतिशतले अवमूल्यन भएको थियो ।
असोज मसान्तमा १ डलरको खरिद विनिमय दर १३२.९५ रुपैयाँ पुग्यो । गत असार मसान्तमा उक्त विनिमय दर १३१.१७ रुपैयाँ थियो । गत साउन १८ मा १२६.२५ रुपैयाँसम्म झरेको थियो । त्यसयता डलरको भाउ उकालो लागिरहेको छ । डलर बलियो बन्दा नेपाललाई लाभ पनि छ । बढी लाभ रेमिट्यान्स आप्रवाहमा पर्छ । डलर बलियो हुँदा रेमिट्यान्स बढ्छ भने रेमिट्यान्स पठाउनेको संख्या पनि तीव्र हुन्छ । डलर बढेको समयमा फाइदा पुग्ने भएकाले विदेशमा रहेका नेपालीले ठूलो मात्रामा रेमिट्यान्स पठाउँछन् । डलर बलियो हुँदा प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानी (एफडीआई) मा पनि सकारात्मक प्रभाव पार्छ ।
रेमिट्यान्स र एफडीआईमा सुधार हुँदा मुलुकको भुक्तानी सन्तुलन बचतमा राख्न ठूलो मद्दत पुग्छ । नेपालले पर्यटन र निर्यातमा राम्रो सुधार गरेर पनि डलर बलियो हुनुको लाभ लिन सक्थ्यो । अहिले पर्यटक बढ्न थालेको भए पनि अपेक्षाअनुसार भित्र्याउन सकिएको छैन र निर्यात बढाउने सम्भावना पनि नदेखिएकाले डलर बलियो बनिरहँदा नेपालले यी क्षेत्रबाट लाभ लिन सकेको छैन ।
