नेपालमा क्यान्सर, हृदयरोग, मधुमेह, मिर्गौलासम्बन्धी रोगजस्ता दीर्घकालीन रोग बढ्दै गएको छ । स्वास्थ्य सेवाको खर्च पनि आकाशिंदै गएको छ । यस्तो अवस्थामा कतिपय बिरामीले उपचार गर्न घरबारै बेच्नुपर्ने वा औषधोपचार गर्न नसकी देह त्याग गर्नुपर्ने अवस्था आउँछ ।
अमेरिकामा भने कुनै पनि नागरिक उपचारबाट आर्थिक वा कुनै कारणले वञ्चित हुनुपर्दैन । अस्पताल पुग्ने बित्तिकै बिरामीको उपचार सुरु भइहाल्छ । साथै कोही व्यक्तिलाई कुनै गम्भीर प्रकारको रोग लाग्यो भने पनि उसलाई सरकार र अस्पतालले नै हेरचाह गर्छन् ।
नेपालमा कुनै दुर्घटना भयो र मानिस इमर्जेन्सी अवस्थामा अस्पताल पुग्यो भने अस्पतालमा पैसा जम्मा नगरी बिरामी भर्ना नै हुन पाउँदैन, जसकारण उसको उपचार नै सुरु हुँदैन ।
अमेरिकामा भने बिरामी अस्पताल पुग्ने बित्तिकै उसको परिवारमा सूचना नपुग्दा नै बिरामीको उपचार सुरु हुन्छ । उसको उपचारमा कति खर्च भयो त्यो सबै बिलपछि अस्पतालबाट छुट्ने बेलामा मात्र आउँछ । त्यो बेला बिरामीले तिर्न सकेनन् भने पछि पनि तिर्न सक्छन् । अमेरिकामा बस्ने व्यक्तिको सोसल सेक्युरिटी नम्बर हुन्छ । त्यही नम्बरको आधारमा अस्पतालले बिरामीलाई ‘ट्रयाक’ गरेको हुन्छ ।
स्वास्थ्य सेवामा प्रविधि, सुविधा, पूर्वाधारका हिसाबले अमेरिका अगाडि छ । त्यसमा त अमेरिका र नेपाललाई तुलना गर्न मिल्ने कुरा पनि भएन ।
डा. शारदा काफ्ले त्रिपाठी
प्रभावकारी स्वास्थ्य बीमा
अमेरिकामा अधिकांश नागरिकको स्वास्थ्य बीमा हुन्छ । स्वास्थ्य बीमाले बिरामी वा घाइते भएमा डाक्टर वा अस्पताललाई धेरै पैसा तिर्नबाट जोगाउँछ । स्वास्थ्य बीमा गर्न स्वास्थ्य बीमा कम्पनीलाई नियमित प्रिमियम भुक्तानी गर्नुपर्छ ।
सार्वजनिक र निजी बीमा कम्पनीहरूले स्वास्थ्य बीमा प्रदान गर्छन् । मेडिकेयर, मेडिकेड, बाल स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रम र अन्य सार्वजनिक योजना मार्फत त्यहाँ स्वास्थ्य बीमा सेवा प्राप्त गर्न सकिन्छ । स्वास्थ्य बीमा भन्नाले सामान्यतया स्वास्थ्य खर्च बेहोर्ने कार्यक्रम भन्ने बुझिन्छ । यो रोग तथा दुर्घटनाका कारण हुने स्वास्थ्यसम्बन्धी खर्चको जोखिमविरुद्धको बीमा हो । स्वास्थ्य बीमामा दुर्घटनाबाट भएको हानि–नोक्सानी, स्वास्थ्य खर्च, अपाङ्गता वा आकस्मिक मृत्यु र अंगभंगताको बीमा संलग्न हुन्छ । यसले बीमित व्यक्तिको रोग तथा चोटपटकको उपचारमा लाग्ने खर्च बेहोर्छ ।
अमेरिकाको मेडिकेयर प्रणाली पनि सामाजिक स्वास्थ्य बीमाको एउटा उदाहरण हो । मेडिकेयरले ज्येष्ठ वा अपाङ्गता भएका व्यक्तिलाई स्वास्थ्य बीमा प्रदान गर्छ । सामाजिक स्वास्थ्य बीमा सामान्यतया अनिवार्य हुन्छ । यस किसिमको योजना नेपालमा पनि लागू गरिनुपर्छ ।
नागरिकको आम्दानी कति छ त्यही अनुसारको बीमा शुल्क तिर्नुपर्छ । कसैको आम्दानीको स्रोत राम्रो छैन भने उसले थोरै पैसामा पनि बीमा गर्न पाउँछ । तर कसैको आम्दानीको स्रोत राम्रो छ भने उसको बीमाको भुक्तानी पनि त्यही अनुसार गर्नुपर्छ ।
अस्पतालले गर्छ बिरामीको सम्पूर्ण स्याहार
नेपालमा परिवारको कुनै एक जना सदस्यलाई गम्भीर प्रकारको रोग लाग्यो भने उसको हेरचाह गर्न परिवारको दुई जना सदस्यले त आफ्नो काम नै छोड्नुपर्ने हुन्छ । बिरामीको हेरचाह गर्नका लागि अस्पतालमा नर्स त हुन्छन् तर उनीहरूले बिरामीको राम्ररी हेरचाह गर्न भ्याउँदैनन् । किनकि एक जना नर्सले दैनिक २५ देखि ३० जनासम्म बिरामी पनि हेर्नुपर्ने हुन्छ ।
अमेरिकामा एक जना नर्सले दैनिक चार जना बिरामी मात्र हेर्नुपर्ने हुन्छ । त्यसैले बिरामीको सम्पूर्ण हेरचाह अस्पतालका नर्सहरूले नै गर्छन् । सबै औषधि बिरामीको आवश्यकताअनुसार अस्पतालमा नै उपलब्ध हुन्छ र नर्सले ल्याएर बिरामीलाई दिन्छन् । खाना पनि अस्पतालमा नै उपलब्ध गराइन्छ । त्यसैले बिरामी कुरुवाको रुपमा बस्नै पर्दैन । बिरामीको मनोबल बढाउन परिवारका सदस्य अस्पताल जान सक्छन् तर काम नै छोडेर बिरामीको हेरचाह गरेर बस्नु पर्दैन ।
आर्थिक अवस्था कमजोर भएकालाई सामाजिक अभियन्ताले पनि गर्छन् सहयोग
बिरामीले बीमा मार्फत सहुलियत पाउँछन् । तर यदि बिरामीसँग बीमा छैन र अस्पतालको खर्च बेहोर्ने आर्थिक अवस्था छैन भने सामाजिक अभियन्ताले बिरामीको उपचारमा सहयोग गर्छन् । अमेरिकाको हरेक अस्पतालमा सामाजिक अभियन्ताहरु हुन्छन् ।
सम्पन्न व्यक्तिहरूले स्वास्थ्य सेवाका लागि आर्थिक सहयोग गरेका हुन्छन् । त्यो सहयोगबाट नै सामाजिक अभियन्ताले आर्थिक अवस्था कमजोर भएका व्यक्तिको स्वास्थ्य सेवामा प्रयोग गर्छन् । नेपालमा डाक्टरलाई भगवान् मानिन्छ भने अमेरिकामा बिरामीलाई भगवान् । किनकि बिरामीकै कारण डाक्टरको पेशा रहन्छ र डाक्टरले सेवा गर्ने मौका पाउँछन् ।
कुनै बिरामी अस्पतालमा उपचार नपाएर मर्नु हुँदैन । आर्थिक अवस्था नाजुक भएको कारण उपचारपछि बन्धक भएर पनि बस्नुपर्दैन भन्ने कुरा नेपालले अमेरिकाबाट सिक्नैपर्छ ।
