। तीन वर्षदेखि जारी रुस–युक्रेन युद्ध अन्त्यको प्रयास स्वरुप मंगलबार पहिलो वार्ता भयो । तर, वार्तामा युद्धको एक पक्ष युक्रेनकै सहभागिता भने थिएन ।
अमेरिकाले पहल लिइरहेको यो वार्तामा युक्रेन मात्र होइन, युद्धमा अमेरिकाभन्दा बढी सहायता गरेको युरोप पनि कतै देखिएन । त्यसो भए वार्तामा को थिए ? वार्तामा थिए, अमेरिकी र रुसी अधिकारीहरू । तर, यो वार्तामा नजर भने संसारभरको थियो ।
साउदी अरबको रियादस्थित दिरिया प्यालेसमा भएको यो बैठकको प्रयोजन थियो, ‘तीन वर्षदेखि जारी रुस–युक्रेन युद्ध अन्त्यको प्रयास ।’ अमेरिकी र रुसी अधिकारीहरू युद्ध अन्त्यको लागि भन्दै जुटिरहँदा युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्की टर्कीको राजधानी अंकारामा छन् । तीन वर्षअघि रुसले युक्रेनमा आक्रमण गरेयता जेलेन्सीको यो तेस्रो टर्की भ्रमण हो । टर्कीका समकक्षी रेसेप तैयप एर्दोगानसँगको भेटवार्तापछि संयुक्त पत्रकार सम्मेलन आयोजना गरिनेछ । सम्भवतः त्यहाँ जेलेन्सकीले साउदीमा जारी वार्ताबारे केही नयाँ प्रतिक्रिया दिनेछन् ।
त्यसोतः यसअघि उनले आफ्नो मुलुकको सहभागिताविना हुने कुनै पनि वार्ताको सहमति मान्न आफू बाध्य नहुने बताइसकेका छन् । यसैसाता, अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पसँगको वार्तामा पनि उनले यो कुरा स्पष्ट गरेका थिए । तर, ट्रम्पले रुसका राष्ट्रपति भ्यादिमिर पुटिनसँगै वार्ता गराउने विश्वास जेलेन्सीलाई दिलाएका छन् ।
युद्धरत एक पक्ष नै सहभागी नभएको यो वार्ताले कसरी परिणाम देला ? वार्तापछि अमेरिकी विदेशमन्त्री रुबियोले मंगलबारको वार्ता ‘लामो र कठिन यात्राको पहिलो तर महत्वपूर्ण पाइला भएको’ प्रतिक्रिया दिए ।
ट्रम्पले यो विश्वास त्यसै विश्वस्त भएका होइनन् । जेलेन्सीसँगको भेटभन्दा केही घण्टा अघि ट्रम्पले पुटिनसँग ९० मिनेट टेलिफोन संवाद गरेका थिए । स्रोतहरूका अनुसार सोही क्रममा उनले युद्ध अन्त्यका लागि जेलेन्सीसँगको सम्भावित भेटका लागि पुटिनलाई मनाइसकेका छन् ।
केही महिनाअघि चुनावी र्यालीको दौरान डोनाल्ड ट्रम्पले दोस्रोपटक आफू निर्वाचित २४ घण्टाभित्रै रुस–युक्रेन युद्ध अन्त्य गराउने प्रतिबद्धता जनाएका थिए । ह्वाइटहाउसमा उनको पुनरागमनसँगै उनले पहल थाले । त्यसकै परिणाम मंगलबारबाट साउदी अरबमा वार्ता सुरु भएको हो ।
यसबीच पनि ट्रम्पले पुटिनलाई ‘आवश्यक भएमा’ जेलेन्स्कीसँग वार्ता गर्न तयार रहन सम्झाएका छन् । क्रेमलिनले मंगलबार नै भनेको थियाे, ‘अमेरिका र रुसबीच वार्ता भइरहेको छ ।’ क्रेमलिनका प्रवक्ता दिमित्री पेस्कोभले भ्लादिमिर पुटिनले आवश्यक भएमा भोलोदिमिर जेलेन्स्कीसँग वार्ता गर्न तयार रहेको घोषणा गरेका थिए ।
रियादको दिरिया प्यालेसमा चार घण्टा चलेको वार्तामा रुसका विदेशमन्त्री सर्गेइ लाभरोभ र अमेरिकी विदेशमन्त्री मार्को रुबियो सहभागी थिए । यस्तै, ट्रम्पका मध्यपूर्व राजदूत स्टिभ विटकफ र राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार माइक वाल्ट्ज तथा पुटिनका विदेश नीति सल्लाहकार युरी उशाको पनि सामेल थिएन् ।
युद्धमा युक्रेनलाई अमेरिकी सहयोग पनि रहेकाे छ, तर युरोपको तुलनामा कम । यस्ताेमा युक्रेन भविष्यको निधो गर्ने भन्दै थालिएको वार्तामा बेवास्ता गरिएपछि युरोपेली मुलुकहरूमा अमेरिकाप्रति असन्तोष देखियो ।
युद्धरत एक पक्ष नै सहभागी नभएको यो वार्ताले कसरी परिणाम देला भन्ने कौतुहलता थियो । वार्तापछि अमेरिकी विदेशमन्त्री रुबियोले मंगलबारको वार्ता ‘लामो र कठिन यात्राको पहिलो तर महत्वपूर्ण पाइला भएको’ प्रतिक्रिया दिए ।
लगत्तै अमेरिकी विदेश मन्त्रालयले भन्यो, ‘अमेरिका र रुसले युक्रेन युद्ध अन्त्यका लागि वार्ता गर्न टोली तोक्ने छन् ।’ रुसले पनि वार्ता सकारात्मक र रचनात्मक रहेको प्रतिक्रिया दिएको छ । रुसी सर्गेई लाभरोभले त अमेरिका र रुस दुई देशबीचको कूटनीतिक नियोगहरू पुनः सञ्चालन गर्न र सकेसम्म चाँडो राजदूत नियुक्त गर्न सहमत भएको जनाए ।
युरोपमा असन्तोष
तर, यो विकसित घटनाक्रमबाट न युक्रेन खुसी छ, न युरोपका अन्य देश ।
तीन वर्षअघि रुसले युक्रेनमाथि पूर्ण आक्रमण गरेपछि धेरैलाई लागेको थियो । बढीमा एक साताभित्र किभ पुटिनको नियन्त्रणमा आउनेछ । तर, त्यस्तो भएन । किभको सामरिक संरचनाहरूले रुसलाई त्यहाँसम्म पुग्नै दिएन । फलस्वरुप रुसले रणनीति बदल्यो र लामो समय लगाएर युक्रेनका भूगोलमाथि कब्जा गर्न सुरु गर्यो ।
त्यसबेला युक्रेनका लागि युरोपेली देशहरू अक्सिजन सावित भए । उनीहरूले युद्धमा रहिरहन युक्रेनलाई सबै खाले सहयोग गरे । त्यसोतः युद्धमा युक्रेनलाई अमेरिकी सहयोग पनि रहेकाे छ, तर युरोपको तुलनामा कम ।
अमेरिका र रुस वार्तामा जुट्नुअघि फ्रान्सेली राष्ट्रपति इम्यानुयल म्याक्रोनले सोमबार पेरिसमा विभिन्न नेताहरूको आपतकालीन बैठक बोलाएका थिए ।
त्यस्तो सहयोगीलाई समेत युक्रेन भविष्यको निधो गर्ने भन्दै थालिएको वार्तामा बेवास्ता गरिएपछि युरोपेली मुलुकहरूमा अमेरिकाप्रति असन्तोष देखियो ।
यस्तोमा रुस–युक्रेनबीच जारी युद्ध अन्त्यका लागि अमेरिकी प्रयास सफल होला ?
युद्ध रोक्नका लागि ट्रम्पको योजनामुताविक अमेरिका र रुस साउदी अरबमा वार्तामा जुट्नुअघि फ्रान्सेली राष्ट्रपति इम्यानुयल म्याक्रोनले सोमबार पेरिसमा विभिन्न नेताहरूको आपतकालीन बैठक बोलाएका थिए । जसको मुख्य एजेन्डा नै युक्रेन तथा ‘युरोपमा सुरक्षा चुनौती’ बारे केन्द्रित थियो ।
वासिङ्टन पोस्टले उल्लेख गरे अनुसार साउदीमा अमेरिका र रुसका अधिकारी बैठकका बस्नुअघि सोमबार बसेकाे बैठकमा जर्मनी, बेलायत, इटाली, पोल्यान्ड, स्पेन, नेदरल्यान्ड्स र डेनमार्कका नेता सहभागी थिए । साथै, युरोपेली संघका वरिष्ठ अधिकारीहरू तथा नेटोका प्रमुख मार्क रुट पनि सहभागी थिए ।
क्रेमलिनका प्रवक्ता दमित्री पेस्कोभले मंगलबारको छलफलले ट्रम्प र पुटिनबीचको शिखर बैठकको आधार तयार पारेको बताएका छन् ।
बैठकमा विभिन्न देशका प्रतिनिधिले युक्रेनमा सेना परिचालनसम्मका प्रस्ताव राखेका थिए । तर, कुनै ठोस निष्कर्ष भने निस्किएन । बरु, शान्ति वार्ताको नाममा रुसी प्रभुत्व बढ्ने र युक्रेनलाई निशस्त्र बनाउन नहुने धारणा सार्वजनिक गर्यो ।
सबैतिर चासो छ, युक्रोनमा शान्ति कायम गराउन युक्रेनले कस्तो मूल्य चुकाउनुपर्नेछ ? किभबासी आफ्ना सबै जमिन फिर्ता मागिरहेका छन् । तर, कब्जा गरेको भूभाग फिर्ता दिन पुटिन तयार होलान् भन्ने उनीहरूलाई लागेको छैन ।
केही दिनअघि अमेरिकाका नयाँ रक्षामन्त्री पिट हेगसेथले युक्रेनले आफ्नो गुमाएको जमिन फिर्ता माग्ने र नाटोको सदस्यता प्राप्त गर्ने चाहना छोडे मात्र शान्ति प्राप्त हुने अभिव्यक्ति दिएका थिए । उनको अभिव्यक्तिले युक्रेनबासीलाई मात्र होइन, सिंगै युरोपका राष्ट्रप्रमुखलाई समेत चिन्तित बनाएको छ ।
रुसको लक्ष्य
रुसी विदेशमन्त्री लाभ्रोवका अनुसार मंगलबारको वार्तामा उनको टोलीले मूलतः अमेरिकी पक्षको कुरा गम्भीरता साथ सुन्यो र द्विपक्षीय छलफललाई पुनः सुचारु बनाउन सहमति जनायो । पछिल्लो तीन वर्षयता यस्तो छलफल हुन सकेको थिएन ।
क्रेमलिनका प्रवक्ता दमित्री पेस्कोभका अनुसार छलफल ‘अमेरिका र रुसको जटिल सम्बन्धलाई सुल्झाउने’ दिशामा केन्द्रित रहेको थियो । साथै ‘युक्रेन मामिलामा सम्भावित सम्झौताको तयारीमा’ पनि थियो ।
पेस्कोभले मंगलबारको छलफलले ट्रम्प र पुटिनबीचको शिखर बैठकको आधार तयार पारेको बताए । उनले मस्कोले अस्थायी युद्धविरामको पक्षमा नरहेको स्पष्ट पारेको पनि उनको भनाइ छ ।
अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमहरूले जनाएअनुसार वार्ताको दौरान रुसी टोलीले युक्रेनले तटस्थता स्वीकार्नु पर्ने, युक्रेनको असैन्यकरण हुनुपर्ने र नाजीमुक्त बनाइनुपर्ने तथा युद्धको हालको अवस्थामा कब्जामा रहेका भूभागको आधारमा सीमा कायम हुनुपर्ने विषय स्पष्टसँग राखेको छ ।
के छ ट्रम्पको युक्रेन योजना ?
डोनाल्ड ट्रम्पले पहिले नै भनेका छन् कि उनीसँग युद्ध अन्त्य गर्ने ठोस योजना छ । त्यो के हो ? उनले खुलाएका छैनन् ।
यसबीच, युक्रेनी समाचार आउटलेट स्टानाले ‘ट्रम्पको युक्रेन योजना’ भन्दै एक रिपोर्ट सार्वजनिक गरेको छ ।
जसमा ट्रम्पले चाहेको शान्ति वार्ताले रुसको निरन्तर अगाडि बढिरहेको फ्रन्ट लाइनलाई रोक्ने र युक्रेनमा पुनः आक्रमण नगर्न रुसलाई प्रतिबद्ध बनाउने उल्लेख छ ।
यससँगै अहिलेसम्मको युद्धमा रुसले कब्जा गरिसकेको भूमिमा रुसी स्वामित्व स्वीकार गर्न युक्रेनलाई राजी गराउने पनि रहेको छ ।
यस्तै, युक्रेनलाई नेटोको सदस्यता लिनबाट रोक लगाइने र तटस्थ मुलुक घोषणा गर्ने अर्को योजना रहेको रिपोर्टमा उल्लेख छ । यसैगरी, तीन वर्षको युद्धबाट थला परेको युक्रेनको पुनर्निर्माणका लागि अमेरिकाले नै पहल लिने पनि रहेको छ । तर, यो रिपोर्टलाई किभले खण्डन गर्दै रुसी योजनाको संज्ञा दिएको छ ।
(एजेन्सीहरूको सहयोगमा)
